Trong chế độ phong kiến, đôi lứa kết duyên, nên vợ nên chồng đâu chỉ vì tình yêu của họ, đâu phải vì “đôi lứa xứng đôi”. Cái quan trọng, cái cốt lõi trong hôn nhân thời ấy là môn đăng hộ đối, tức là hai gia đình thông gia phải có sự ngang nhau về nhà cửa, của cải, và tương đương nhau về địa vị xã hội:
Môn đăng hộ đối trước hết là tương xứng về nhà cửa, gia thế. Các yếu tố môn, hộ có nghĩa là “cửa, nhà”, các yếu tố đăng, đối được tách ra từ tổ hợp đăng đối với nghĩa là “ngang bằng, đối hợp nhau”. Vậy là, từ chỗ so sánh rất cụ thể về cái nhà, cái cửa, thành ngữ môn đăng hộ đối được mở rộng nghĩa để chỉ gia thế, địa vị xã hội giữa hai bên. Đôi lứa, duyên số phù hợp nhau, xứng đáng kết tóc xe tơ chỉ khi địa vị gia đình họ ngang bằng nhau.
Xã hội phong kiến không chấp nhận những câu chuyện tình giữa các đôi lứa thuộc đẳng cấp chênh lệch nhau:
“Một công tử con quan tể tướng lại lấy một cô gái lái đò làm vợ thì còn đâu là môn đăng hộ đối!” (“Giai thoại Thăng Long”).
Biến thể của thành ngữ môn đăng hộ đối là môn đương hộ đối. Dạng thức này có ý nghĩa và cách dùng tương tự như môn đăng hộ đối.
“Ừ, em vua nước Tây làm rể hoàng đế nước Nam, môn đương hộ đối như thế, tưởng cũng không mấy người có được” (Doanh nhân Hà Nội).
Môn đăng hộ đối ngày nay
Lối sống thực dụng của những con người giàu có, hay những cô gái giàu có biến họ thành những con người luôn kén chọn ngay cả trong tình yêu của mình. Bạn có thể gặp họ nhan nhản trên phố, trong quán bar, những sự kiện với ánh đèn chớp tắt… Họ chộp lấy những cơ hội để được đi cùng với những người giàu có và thành đạt để cho… xứng tầm.
Ở những gia đình khá giá ngày nay, việc chọn “dâu”, “rể” cũng vẫn còn rất định kiến. Hãy hỏi những cô bạn hàng xóm của bạn. Hay một vài cô gái mà bạn biết, thể nào cũng có hết 90% lệ thuộc vào quan điểm “môn đăng hộ đối” của gia đình mình
