Lễ Dạm ngõ (chạm ngõ)
Lễ
dạm ngõ là nghi lễ khởi đầu cho một loạt các nghi thức hôn nhân sau đó
nên đây là nghi lễ quan trọng không thể bỏ qua trong các đám cưới truyền
thống của người miền Bắc. Vì vậy, trước khi làm lễ chạm ngõ, nhà trai
cũng phải chọn ngày đẹp để đến gặp gia đình nhà gái để “vạn sự khởi đầu
nan” suôn sẻ thì mọi việc tiếp theo mới trọn vẹn. Đây là lễ gặp mặt đầu
tiên, chính thức của hai gia đình nhà trai, nhà gái và được xem là thủ
tục cần thiết để “người lớn” thưa chuyện với nhau. Lễ vật trong ngày dạm
ngõ đơn giản chỉ gồm chục trầu cau, chè, thuốc và bánh kẹo với số lượng chẵn.
 |
| Trầu cau là lễ vật không thể thiếu trong cưới hỏi |
Thành phần tham dự trong ngày lễ dạm
ngõ chỉ trong nội bộ gia đình 2 họ: cô dâu, chú rể, bố mẹ và anh chị em
ruột của cô dâu chú rể.
Việc đón
tiếp nhà trai cũng đơn giản và thân thiện. Nhà gái chuẩn bị sẵn nước
trà, thuốc, bánh kẹo, trái cây… mời khách. Sau khi nhà trai trao lễ, nhà
gái mang lên bàn thờ gia tiên thắp hương. Hai nhà nói chuyện để bàn
chuyện xem ngày, chọn ngày và các thủ tục khác cho lễ ăn hỏi và lễ cưới.
Sau lễ chạm ngõ, người con gái được xem như có nơi có chốn, bước đầu để tiến tới chuyện hôn nhân.
Sau lễ chạm ngõ, người con gái được xem như có nơi có chốn, bước đầu để tiến tới chuyện hôn nhân.
Lễ Ăn hỏi
Sau lễ chạm ngõ là đến lễ ăn hỏi. Đây là sự thông báo chính thức về việc hứa gả con cái giữa hai họ.
Trong
lễ ăn hỏi, các thủ tục: ăn hỏi, xin cưới và nạp tài được gộp luôn trong
ngày này. Nhà trai sẽ mang tới nhà gái 30 chục trầu và tráp ăn hỏi. Sau
khi bố chú rể, bố cô dâu giới thiệu những người tham dự, mẹ chú rể sẽ
lần lượt đưa 30 chục trầu. Chục trầu đầu tiên là cho nghi thức ăn hỏi,
chục trầu tiếp theo cho nghi thức xin cưới và chục trầu thứ 3 là cho lễ
nạp tài. Sau khi nhà gái nhận chục trầu thứ 3 thì sẽ đến lễ nhận các
tráp ăn hỏi của nhà trai.
Tráp ăn hỏi
có thể gồm 5, 7, 9 hoặc 11 tráp nhưng phải là số lẻ và lễ vật trong các
tráp phải là bội số của 2. Đồ lễ ăn hỏi không thể thiếu là bánh cốm,
bánh su sê, mứt sen, chè, rượu, trầu cau, thuốc lá... và có thêm xôi,
lợn quay.
 |
| Lễ ăn hỏi là sự thông báo chính thức về việc hứa gả con cái giữa hai họ |
Đồ lễ ăn hỏi được nhà gái lấy một ít và
trầu cau mang lên thắp hương trên bàn thờ tổ tiên. Ngoài ra, nhà gái
giữ lại thường là 2 phần và đưa trả lại nhà trai 1 phần. Đồ lễ nhà gái
giữ lại được dùng để mời cưới. Điều đặc biệt cần lưu ý trong lễ ăn hỏi
là nhà trai phải chuẩn bị 3 phong bì đựng tiền (gọi là lễ đen), một
phong bì dành cho nhà nội cô dâu, một phong bì dành cho nhà ngoại cô dâu
và phong bì còn lại để thắp hương trên bàn thờ nhà cô dâu. Số tiền tùy
thuộc vào nhà gái.
Cuối cùng, cô dâu và chú rể ra mắt hai họ, rót nước, mời trầu các vị quan khách.
Thời gian ăn hỏi và lễ cưới cách nhau 3 ngày, 1 tuần, hay lâu hơn tùy vào việc lựa chọn ngày đẹp của hai bên gia đình.
Lễ cưới
Nếu
hai gia đình không tổ chức tiệc chung tại khách sạn thì việc mời khách
tới ăn uống, chúc mừng gia đình hai bên cô dâu chú rể thường diễn ra một
ngày trước lễ cưới. Tiệc tại 2 bên gia đình thường là tiệc mặn. Nhiều
nơi ở miền Bắc, chú rể phải có mặt trong ngày nhà gái mời khách. Một số
gia đình, theo quan niệm và cẩn thận, tùy theo tuổi cô dâu tổ chúc đón
dâu 2 lần. Vào ngày ăn hỏi, có thêm thủ tục xin dâu, cô dâu theo nhà
trai về nhà và ở lại. Tới sáng sớm hôm sau thì tự ra về, không để ai
biết và không ai nói gì. Như vậy là coi như đã qua một lần xuất giá.
 |
| Trong ngày giờ đẹp đã được chọn sẵn, chú rể sẽ cùng bố và đại diện nhà trai tới nhà gái để đón cô dâu về nhà |
Trong ngày giờ đẹp đã được chọn sẵn, chú rể sẽ cùng bố và đại diện nhà
trai tới nhà gái, mang theo xe hoa, hoa cưới để đón cô dâu về nhà. Cô
dâu sẽ được trang điểm, mặc váy cưới và chú rể mặcvest. Nhà trai và nhà
gái giới thiệu thành phần tham dự, rồi nhà trai trao trầu xin dâu cho
nhà gái, xin phép cho chú rể lên phòng đón cô dâu. Cô dâu chú rể làm lễ
gia tiên tại nhà gái. Sau cùng nhà trai xin phép được đưa cô dâu mới về
nhà chồng. Đại diện nhà gái cũng phát biểu đồng ý cho nhà trai đón cô
dâu. Khi cô dâu về nhà chồng, lễ gia tiên cũng được thực hiện ở nhà
trai. Sau đó, lễ cưới sẽ được tổ chức tại nhà trai với các bài phát biểu
của hai bên đại diện gia đình, trao quà và tiệc mặn hoặc ngọt cùng các
chương trình biểu diễn văn nghệ góp vui.
 |
| Cô dâu chú rể cùng thắp hương trên bàn thờ gia tiên |
Ngoài ra, sau lễ cưới, cô dâu chú rể
phải thực hiện lễ lại mặt. Thời gian đôi vợ chồng mới cưới về lại mặt
nhà gái thường là ngay sau ngày cưới. Tuy nhiên, thời gian này còn tùy
thuộc vào điều kiện công việc của cô dâu chú rể và khoảng cách địa lý
giữa hai nhà. Thông thường, cô dâu chú rể về nhà ngoại tiến hành nghi lễ
này vào buổi sáng. Đồ lễ gia đình nhà trai chuẩn bị là gà trống và gạo
nếp hoặc đơn giản hơn là bánh kẹo, rượu thuốc để đôi vợ chồng trẻ mang
về nhà ngoại. Và cô dâu chú rể sẽ ở lại ăn cơm cùng bố mẹ vợ.
Lễ
lại mặt vẫn là một trong lễ quan trọng thể hiện ý nghĩa như lời nhắc
nhở đôi vợ chồng mới cưới về chữ hiếu không chỉ với nhà chồng mà cũng
phải quan tâm, chăm sóc tới gia đình nhà vợ. Ngoài ra còn thể hiện sự
chu đáo, quan tâm của gia đình nhà trai và chú rể với gia đình nhà gái,
tạo sự gắn bó, thân mật giữa hai nhà.
Bảo Trâm
